تب دنگی یا تب دانگی (به انگلیسی :dengue fever) یک بیماری ویروسی است که توسط پشه‌های آئدس پراگنده می‌شود. این بیماری معمولاً با علائمی نظیر تب شدید، سردرد، درد عضلانی و مفصلی، خستگی و بثورات پوستی همراه است.
تب دنگی در مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری شیوع دارد و خطر بروز آن در سال‌های اخیر به دلیل تغییرات آب و هوایی و گسترش جمعیت پشه‌های ناقل افزایش یافته است. این بیماری معمولاً خود‌به‌خود بهبود می‌یابد، اما در موارد شدید می‌تواند منجر به عوارض جدی مانند نارسایی ارگان‌ها و خونریزی شود.
پیشگیری و کنترل تب دنگی شامل مبارزه با پشه‌های ناقل، به موقع تشخیص و درمان موارد بیماری، و ارتقای آگاهی عمومی است. درمان تب دانگی عمدتاً حمایتی است و بهبودی معمولاً به مدت یک تا دو هفته طول می‌کشد.
چکاپ رایج سلامت و همه چیز در مورد آن
علایم تب دنگی در فرد مبتلا
علایم اصلی تب دنگی در فرد مبتلا شامل موارد زیر است:
1. تب ناگهانی و شدید:
– دمای بدن به 40 درجه سانتیگراد یا بالاتر می‌رسد.
– همراه با لرز و سردرد شدید
2. درد و ناراحتی عمومی بدن:
– ایجاد درد شدید پشت و مفاصل (دردهای استخوانی)
– درد پشت چشم و سردرد شدید
3. خستگی و ضعف:
– احساس خستگی و ضعف شدید در طول بیماری
– کاهش فعالیت و تمرکز
4. طفحات پوستی:
– بثورات قرمز مسطح در بدن
– در برخی موارد پوست به رنگ صورتی‌قرمز درمی‌آید
5. کاهش پلاکت‌های خون:
– کاهش شمار پلاکت‌ها در خون
– خطر خونریزی افزایش می‌یابد
6. تهوع و استفراغ:
– احساس تهوع شدید
– استفراغ‌های متعدد
این علایم معمولاً 4 تا 7 روز پس از ابتلا به ویروس دنگ بروز می‌کنند. در صورت بروز این علایم، فرد باید سریعاً به پزشک مراجعه کند.
آزمایش هایی که در شناسایی تب دنگی کمک میکند
برای تشخیص تب دنگی، پزشکان از آزمایش‌های تخصصی متعددی استفاده می‌کنند که عبارتند از:
1. آزمایش سرولوژی (آنتی‌بادی):
– شناسایی آنتی‌بادی‌های ضد ویروس دانگ در خون
– معمولاً از روز 5 بیماری به بعد قابل تشخیص است
2. آزمایش PCR (تکثیر زنجیره‌ای پلیمراز):
– شناسایی مستقیم ژنوم ویروس دانگ در نمونه‌های خون
– قابل تشخیص در طول دوره حاد بیماری
3. آزمایش آنتی‌ژن NS1:
– آنتی‌ژن اختصاصی ویروس دانگ را شناسایی میکند
– معمولاً در اوایل بیماری قابل تشخیص است
4. آزمایش هماگلوتیناسیون مهاری (HI):
– شناسایی آنتی‌بادی‌های مهار‌کننده هماگلوتیناسیون
– جهت تشخیص نوع سروتیپ ویروس دانگ
5. آزمایش کشت ویروسی:
– کشت ویروس دانگ از نمونه‌های خون
– روش استاندارد طلایی اما زمان‌بر است
این آزمایش‌ها به پزشک کمک می‌کنند تا تشخیص قطعی تب دنگی را بدهد و نوع سروتیپ ویروس را مشخص کند. انجام آزمایش دقیق مستلزم انتخاب یک آزمایشگاه پیشرفته و دارای کادر مجرب است.
عوارض جدی در اثر تب دنگی
تب دانگی می‌تواند عوارض جدی و خطرناکی به همراه داشته باشد، از جمله:
1. دنگ خونریزی‌دهنده (Dengue Hemorrhagic Fever – DHF):
– نشت پلاسما از عروق خونی و کاهش حجم خون
– خونریزی از بینی، لثه، دستگاه گوارش و دیگر نقاط بدن
– در صورت پیشرفت می‌تواند منجر به شوک و مرگ شود.
2. دنگ شوک سندروم (Dengue Shock Syndrome – DSS):
– وضعیت بحرانی حاصل از نشت پلاسما و کاهش شدید حجم خون
– افت فشار خون، تاکیکاردی و نارسایی ارگان‌ها
– خطر بسیار بالای مرگ در این وضعیت
3. عوارض عصبی:
– التهاب مغز و پرده‌های مغزی (آنسفالیت، مننژیت)
– فلج عضلات و اختلالات حسی
4. عوارض کبدی:
– التهاب و آسیب کبدی
– افزایش آنزیم‌های کبدی
5. سایر عوارض:
– آسیب قلبی و ریوی
– اختلالات انعقادی خون
– کاهش پلاکت‌های خون
بنابراین تشخیص و مراقبت به موقع از بیماران مبتلا به تب دانگی بسیار مهم است تا از بروز این عوارض جدی پیشگیری شود.
پیشگیری از ابتلا به تب دنگی
برای پیشگیری از ابتلا به تب دنگی می‌توان راهکارهای زیر را اتخاذ کرد:
1. کنترل و مبارزه با پشه‌های ناقل:
– استفاده از دافع‌های حشرات برای دور نگه داشتن پشه‌های آئدس از محیط زندگی
– از بین بردن محل‌های تخم‌گذاری پشه‌ها از طریق از بین بردن آب‌های راکد
– استفاده از حشره‌کش‌ها برای کنترل جمعیت پشه‌ها
2. رعایت بهداشت فردی:
– استفاده از لباس‌های پوشاننده برای محافظت در برابر نیش پشه‌ها
– استفاده از پشه‌بند در خواب
– شستن مرتب دست‌ها با صابون و آب
3. افزایش آگاهی عمومی:
– آموزش روشهای پیشگیری و علائم هشدار دهنده به مردم
– گسترش همکاری بین بخش‌های مختلف جامعه برای مبارزه با تب دانگی
4. تشخیص و درمان زودهنگام موارد بیماری:
– مراجعه به پزشک در صورت بروز علائم مشکوک
– استفاده از داروهای مربوطه تحت نظر پزشک
رعایت همه این موارد به طور جدی و پیگیرانه می‌تواند از بروز و گسترش تب دانگی تا حد زیادی پیشگیری کند.
چه عوامل محیطی و اجتماعی در شیوع تب دنگی نقش دارند؟
عوامل محیطی و اجتماعی متعددی در شیوع و گسترش تب دنگی نقش دارند، از جمله:
1. تغییرات آب و هوایی و اقلیمی:
– افزایش دمای هوا و بارندگی در مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری
– گسترش مناطق تکثیر و رشد پشه‌های ناقل
2. افزایش جمعیت شهری و حاشیه‌نشینی:
– ایجاد محیط‌های مناسب برای تکثیر پشه‌ها در مناطق شهری و حاشیه‌ای
– دسترسی محدود به امکانات بهداشتی و درمانی
3. نبود یا کارایی ناکافی برنامه‌های کنترل پشه‌های ناقل:
– عدم مبارزه موثر با پشه‌های آئدس در برخی مناطق
– ناکارآمدی سمپاشی‌ها و سایر روشهای کنترل پشه‌ها
4. فقر و محرومیت اجتماعی-اقتصادی:
– عدم دسترسی به اطلاعات و خدمات بهداشتی
– شرایط نامناسب محیطی و زیستی
5. رفتارهای اجتماعی و فرهنگی نامناسب:
– عدم رعایت بهداشت فردی و محیطی
– باورهای نادرست درباره علل و درمان بیماری
بنابراین مدیریت و کنترل این عوامل محیطی و اجتماعی از طریق برنامه‌های جامع و همه‌جانبه می‌تواند به پیشگیری و کنترل موثر تب دانگی کمک کند.
روشهای درمانی در تب دنگی
در درمان تب دنگی، رویکرد اصلی حمایتی و درمان عارضه‌های احتمالی است. مهم‌ترین موارد درمانی در تب دانگی عبارتند از:
1. درمان علامتی:
– استراحت کامل
– مصرف مایعات زیاد برای جبران از دست دادن مایعات
– مصرف داروهای تب‌بر و ضددرد مثل استامینوفن
2. درمان اختلالات انعقادی:
– در صورت کاهش پلاکت‌های خونی، انجام درمان‌های حمایتی و تزریق پلاکت
– جلوگیری از خونریزی‌های داخلی و خارجی
3. درمان عوارض شدید:
– در موارد نشانه‌های خطرناک مانند نشت پلاسما، شوک، آسیب ارگان‌ها
– نیاز به بستری در بیمارستان و مراقبت‌های ویژه
4. واکسن:
– چهار نوع واکسن دانگ در حال حاضر در مرحله تحقیق و توسعه هستند
– هنوز واکسن تأیید شده برای استفاده عمومی وجود ندارد
در اکثر موارد، با مدیریت علائم و عوارض و حمایت تا بهبودی کامل، فرد بدون عوارض جبران‌ناپذیر بهبود می‌یابد. درمان اختصاصی ضدویروسی هنوز در مرحله تحقیق و توسعه است.
واکسن دنگی در حال توسعه پیشرفت‌های آن
توسعه واکسن دنگی در حال پیشرفت است و چند واکسن کاندیدا در مراحل مختلف تحقیق و توسعه قرار دارند:
1. واکسن CYD-TDV (Dengvaxia):
– این واکسن توسط شرکت Sanofi Pasteur توسعه یافته است.
– در سال 2015، CYD-TDV اولین واکسن دانگی تأیید شده برای استفاده عمومی در برخی کشورها شد.
– اما در سال 2017 نگرانی‌هایی در مورد ایمنی این واکسن مطرح شد که محدودیت‌هایی برای استفاده آن ایجاد کرد.
2. واکسن TV003/TV005:
– این واکسن توسط مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های آمریکا (CDC) در حال توسعه است.
– در مطالعات اولیه، این واکسن ایمنی و اثربخشی مناسبی نشان داده است.
– در حال حاضر در مرحله آزمایش‌های بالینی گسترده در مناطق آندمیک دانگی قرار دارد.
3. سایر واکسن‌های کاندیدا:
– چندین شرکت و مؤسسه تحقیقاتی دیگر نیز واکسن‌های دانگی را در مراحل مختلف توسعه دارند.
– مثلاً واکسن‌های توسعه یافته توسط Takeda و NIH در مرحله آزمایشات بالینی هستند.
با توجه به پیشرفت‌های اخیر، امیدواری به توسعه یک واکسن ایمن و اثربخش دنگی در آینده نزدیک وجود دارد. اما هنوز نیاز به مطالعات بیشتر و تأیید نهایی توسط مراجع تنظیمی است.
بدون دیدگاه