ادرار خونی یا هماچوری | علت و تشخیص بیماری، روش های درمان

هماچوری (Hematuria) به وجود خون در ادرار گفته می‌شود که ممکن است به صورت قابل مشاهده (هماچوری آشکار) یا تنها در آزمایش ادرار (هماچوری میکروسکوپی) تشخیص داده شود. ادرار خونی می‌تواند نشانه‌ای از یک بیماری جدی مانند عفونت‌های مجاری ادراری، سنگ کلیه، بیماری‌های کلیوی، مشکلات پروستات یا حتی سرطان دستگاه ادراری باشد.

گاهی اوقات، وجود خون در ادرار ناشی از ورزش سنگین یا مصرف برخی داروها است. شناسایی علت دقیق هماچوری اهمیت زیادی دارد، زیرا در برخی موارد، بی‌توجهی به آن می‌تواند منجر به آسیب‌های جدی کلیوی یا مثانه شود.

روش های جمع آوری ادرار و تحویل به آزمایشگاه

فهرست محتوا

علت رایج ادرار خونی (هماچوری)

دلایل متعددی برای مشاهده خون در ادرار وجود دارد که برخی از آن‌ها جدی و برخی دیگر موقتی و کم‌خطر هستند. از جمله دلایل شایع هماچوری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

عفونت مجاری ادراری (UTI): وجود باکتری در مجاری ادراری باعث التهاب و خونریزی می‌شود که ممکن است با سوزش ادرار، تکرر ادرار و بوی نامطبوع همراه باشد.
سنگ کلیه یا مثانه: سنگ‌های ادراری به دلیل رسوب مواد معدنی تشکیل شده و در هنگام عبور از مجاری ادراری باعث تحریک و خونریزی می‌شوند.
بیماری‌های کلیوی: التهاب گلومرول‌ها (گلومرولونفریت) یکی از دلایل اصلی هماچوری است که می‌تواند ناشی از بیماری‌های خودایمنی یا عفونت‌ها باشد.
مشکلات پروستات: در مردان، بزرگ شدن پروستات (هایپرپلازی خوش‌خیم پروستات) یا التهاب پروستات می‌تواند باعث هماچوری شود.
سرطان‌های ادراری: سرطان کلیه، مثانه یا پروستات می‌تواند منجر به خونریزی در ادرار شود، به‌ویژه در مراحل پیشرفته بیماری.
آسیب‌های فیزیکی: ضربه شدید به کلیه یا مثانه، مانند تصادف یا فعالیت ورزشی سنگین، می‌تواند باعث آسیب بافتی و خونریزی شود.
مصرف برخی داروها: داروهای ضدانعقاد خون مانند وارفارین یا آسپرین ممکن است باعث خونریزی در دستگاه ادراری شوند.

علائم همراه با هماچوری

ادرار خونی ممکن است به‌تنهایی ظاهر شود یا با علائم دیگری همراه باشد که می‌توانند به تشخیص علت اصلی کمک کنند:

سوزش یا درد هنگام ادرار کردن

افزایش دفعات ادرار، حتی در صورت حجم کم
درد در ناحیه کمر یا پهلو (نشانه‌ای از سنگ کلیه یا عفونت)
تب و لرز (اغلب در عفونت‌های مجاری ادراری)
مشکل در شروع ادرار یا احساس تخلیه ناقص (در مشکلات پروستات)
ادرار تیره یا همراه با لخته‌های خونی

مشاهده هر یک از این علائم همراه با هماچوری نیاز به بررسی پزشکی فوری دارد، زیرا برخی از این علائم ممکن است نشانه‌ای از بیماری‌های جدی مانند سرطان دستگاه ادراری باشند.

روش‌ها و آزمایش های تشخیص هماچوری

برای بررسی علت ادرار خونی، پزشک از چندین روش تشخیصی استفاده می‌کند که شامل آزمایش‌های مختلف و تصویربرداری می‌شود. این روش‌ها عبارتند از:

آزمایش ادرار (Urinalysis): اولین و مهم‌ترین آزمایش برای بررسی وجود گلبول‌های قرمز در ادرار، عفونت، پروتئین یا سایر ناهنجاری‌ها است.
آزمایش کشت ادرار: در صورت احتمال عفونت، کشت ادرار برای شناسایی نوع باکتری و تعیین درمان مناسب انجام می‌شود.
آزمایش خون: بررسی عملکرد کلیه از طریق آزمایش‌های کراتینین و اوره خون می‌تواند به تشخیص مشکلات کلیوی کمک کند.
سونوگرافی کلیه و مثانه: این روش برای بررسی وجود سنگ کلیه، کیست، تومور یا سایر مشکلات ساختاری در دستگاه ادراری استفاده می‌شود.
سی‌تی اسکن (CT Scan): در مواردی که علت هماچوری مشخص نیست، سی‌تی اسکن با تزریق ماده حاجب به پزشک کمک می‌کند که مشکلاتی مانند تومورها، سنگ‌های ریز کلیه یا آسیب‌های بافتی را تشخیص دهد.
سیستوسکوپی: در این روش، پزشک با استفاده از یک لوله باریک مجهز به دوربین، مستقیماً داخل مثانه را بررسی می‌کند تا وجود سرطان، سنگ مثانه یا مشکلات دیگر را تشخیص دهد.
آزمایش‌های ایمونولوژیک: در صورت احتمال بیماری‌های خودایمنی مانند لوپوس که می‌توانند باعث التهاب کلیه شوند، آزمایش‌های خاصی مانند ANA و C3 انجام می‌شود.

روش‌های درمان هماچوری

درمان هماچوری بستگی به علت زمینه‌ای آن دارد. برخی از روش‌های درمانی عبارتند از:

درمان عفونت‌های مجاری ادراری: در صورت وجود عفونت، پزشک آنتی‌بیوتیک‌های مناسب را تجویز می‌کند.
درمان سنگ کلیه: اگر سنگ کلیه علت خون در ادرار باشد، روش‌های مختلفی از جمله دارودرمانی، سنگ‌شکنی با امواج صوتی (ESWL) یا جراحی بسته (PCNL) به کار گرفته می‌شود.
درمان بیماری‌های کلیوی: در بیماری‌های کلیوی مانند گلومرولونفریت، داروهای ضدالتهابی، کنترل فشار خون و رژیم غذایی مناسب تجویز می‌شود.
درمان مشکلات پروستات: در مردان، داروهایی مانند فیناستراید یا تامسولوسین برای کاهش التهاب پروستات یا کنترل رشد آن تجویز می‌شود.
درمان سرطان: اگر هماچوری ناشی از سرطان مثانه، کلیه یا پروستات باشد، روش‌هایی مانند جراحی، شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
اصلاح رژیم غذایی و سبک زندگی: نوشیدن آب کافی، کاهش مصرف نمک، اجتناب از مواد غذایی ادرارآور (مانند قهوه و الکل) و کاهش مصرف داروهای ضدانعقاد می‌تواند در جلوگیری از بروز هماچوری موثر باشد.

برای درمان هماچوری چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر هماچوری به صورت مداوم تکرار شود یا با علائم هشداردهنده مانند درد شدید، تب، کاهش وزن ناگهانی یا دشواری در ادرار کردن همراه باشد، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید. بی‌توجهی به ادرار خونی می‌تواند باعث پیشرفت بیماری‌های کلیوی، سرطان و سایر مشکلات جدی شود.

ادرار خونی یا هماچوری می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات ساده مانند عفونت یا سنگ کلیه باشد، اما در برخی موارد ممکن است به دلیل بیماری‌های خطرناک‌تر مانند سرطان دستگاه ادراری ایجاد شود. تشخیص دقیق از طریق آزمایش ادرار، تصویربرداری و آزمایش‌های خون ضروری است. درمان هماچوری بستگی به علت اصلی آن دارد و ممکن است شامل دارو، تغییر سبک زندگی یا روش‌های جراحی باشد. در صورت مشاهده خون در ادرار، مراجعه به پزشک برای ارزیابی و درمان به‌موقع بسیار مهم است.