کم کاری و پرکاری تیروئید و میزان نرمال هورمون های تیروئید

غده تیروئید یکی از مهم ترین غدد بدن است که در جلوی گردن قرار دارد و نقش اساسی در تنظیم متابولیسم بدن ایفا می کند. این غده کوچک با ترشح هورمون های تیروکسین T4 و تری یدوتیرونین T3 انرژی سلولی را تنظیم می کند و در عملکرد درست قلب، مغز، گوارش، عضلات و حتی خلق و خو نقش مستقیم دارد. هر گونه اختلال در عملکرد این غده می تواند باعث کم کاری یا پرکاری تیروئید شود. تشخیص این اختلالات معمولا با انجام آزمایش خون انجام می گیرد.

در این مقاله به بررسی کامل تست کم کاری و پرکاری تیروئید، میزان نرمال آن، تفسیر نتایج آزمایش و این که کم کاری تیروئید از چه سطحی خطرناک محسوب می شود می پردازیم.

آموزش رایگان و کامل خواندن جواب آزمایش

تست تیروئید چیست؟

آزمایش تیروئید شامل بررسی سطح هورمون های تولید شده توسط غده تیروئید و هورمون محرک تیروئید یا TSH است. پزشکان برای بررسی عملکرد این غده معمولا موارد زیر را تجویز می کنند:

• TSH: مهم ترین شاخص برای بررسی سلامت تیروئید است. افزایش یا کاهش غیر طبیعی این هورمون نشان دهنده اختلال تیروئید می باشد.
• T4 کل یا Free T4: هورمون اصلی تیروئید که سطح آزاد آن نشان دهنده عملکرد واقعی غده است.
• T3 کل یا Free T3: بیشتر در تشخیص پرکاری تیروئید کاربرد دارد.
• آنتی بادی های تیروئید (TPOAb و TgAb): در صورت شک به بیماری های خودایمنی مانند هاشیموتو یا گریوز بررسی می شوند.

میزان نرمال هورمون های تیروئید

محدوده نرمال در آزمایشگاه های مختلف ممکن است کمی متفاوت باشد اما به طور معمول نتایج به شکل زیر تفسیر می شوند:

• TSH: بین 0.4 تا 4.5 میلی واحد در لیتر نرمال است.
• Free T4: بین 0.8 تا 1.8 نانوگرم در دسی لیتر طبیعی محسوب می شود.
• Free T3: بین 2.3 تا 4.2 پیکوگرم در میلی لیتر در حالت طبیعی قرار دارد.

اگر TSH بالا باشد و Free T4 پایین، نشان دهنده کم کاری تیروئید است.
اگر TSH پایین باشد و Free T4 بالا، نشان دهنده پرکاری تیروئید است.

کم کاری تیروئید چند باشد خطرناک است؟

کم کاری تیروئید یعنی کاهش تولید هورمون های تیروئید که باعث کند شدن متابولیسم بدن می شود. شدت این بیماری با توجه به سطح TSH مشخص می شود:

• TSH بین 4.5 تا 10: کم کاری تیروئید تحت بالینی یا خفیف
• TSH بالای 10: کم کاری تیروئید آشکار که نیاز به درمان جدی دارد

زمانی که TSH بسیار بالا برود و Free T4 بسیار پایین باشد خطر بروز عوارض جدی مانند کما میکزدم یا مشکلات قلبی وجود دارد. این وضعیت می تواند برای بیماران مسن یا افرادی که بیماری قلبی دارند بسیار خطرناک باشد.

علائم کم کاری تیروئید

• خستگی و بی حالی
• افزایش وزن ناگهانی
• خشکی پوست و ریزش مو
• یبوست مزمن
• افسردگی و کاهش تمرکز
• احساس سرما حتی در هوای معمولی
• تورم در ناحیه گردن به علت گواتر

علائم پرکاری تیروئید

• تپش قلب و افزایش ضربان
• کاهش وزن سریع بدون تغییر در رژیم غذایی
• عصبانیت و بی قراری
• لرزش دست ها
• تعریق زیاد
• مشکلات خواب
• بیرون زدگی چشم ها در بیماری گریوز

چه کسانی باید آزمایش تیروئید بدهند؟

• افراد با سابقه خانوادگی بیماری تیروئید
• خانم های باردار یا افرادی که قصد بارداری دارند
• بیماران مبتلا به بیماری های خودایمنی
• افراد بالای 60 سال
• کسانی که علائم کم کاری یا پرکاری دارند
• نوزادان در بدو تولد برای غربالگری

نادیده گرفتن کم کاری و پرکاری تیروئید و مشکلات آن

عوارض کم کاری تیروئید:

• افزایش کلسترول خون
• بیماری های قلبی و عروقی
• ناباروری
• افسردگی شدید
• کما میکزدم در موارد شدید

عوارض پرکاری تیروئید:

• پوکی استخوان
• فیبریلاسیون دهلیزی و مشکلات قلبی
• بحران تیروتوکسیک (وضعیت اورژانسی با مرگ و میر بالا)
• مشکلات چشمی شدید

تشخیص و درمان در بیماری تیروئید

تشخیص اختلالات تیروئید تنها با آزمایش خون و تفسیر پزشک متخصص امکان پذیر است. درمان بر اساس نوع بیماری متفاوت است:

• کم کاری تیروئید: داروی لووتیروکسین به صورت روزانه تجویز می شود.
• پرکاری تیروئید: داروهای ضد تیروئید مانند متی مازول، ید رادیواکتیو یا در برخی موارد جراحی غده تیروئید انجام می شود.

سبک زندگی مناسب برای بیماران تیروئیدی

• مصرف ید به اندازه کافی (نمک یددار)
• پرهیز از مصرف بیش از حد غذاهای گواتروژن مانند کلم و سویا
• فعالیت بدنی منظم
• کنترل استرس و خواب کافی
• بررسی دوره ای آزمایش خون طبق دستور پزشک

تست تیروئید روشی ساده اما بسیار مهم برای تشخیص کم کاری و پرکاری تیروئید است. میزان نرمال TSH بین 0.4 تا 4.5 می باشد. اگر TSH بالای 10 برود و Free T4 کاهش پیدا کند کم کاری تیروئید خطرناک محسوب می شود و نیاز به درمان دارویی فوری دارد.

در مقابل کاهش شدید TSH همراه با افزایش T4 و T3 می تواند نشان دهنده پرکاری خطرناک تیروئید باشد. تشخیص دقیق باید توسط پزشک متخصص غدد انجام شود تا از عوارض جدی این بیماری ها جلوگیری شود.