آزمایش ژنتیک مولکولی

1) تشخیص عامل بیماری های تک ژنی

بیماریهای تک ژنی به گروهی از بیماریهای ژنتیکی اطلاق می شود که توسط جهش در یک ژن خاص به وجود می آیند. موتاسیون های متفاوت در یک ژن ممکن است به بروز یک نوع بیماری ولی با شدت و علائم متفاوت منجر شوند.این بیماریها اغلب دارای الگوی توارثی مشخصی هستند و به اختلالات مندلی معروفند.در حال حاضر حدود 4000 اختلال ژنتیکی وجود دارد که در اثر بروز جهش در یک ژن ایجاد می شود. برخی از اختلالات تک ژنی عبارتند از:

• فیبروز کیستیک (CF)
• کم خونی داسی شکل
• سندرم X شکننده
• دیستروفی عضلانی
• هایپر کلسترول (کلسترول بالای) خانوادگی (FH)
• ناشنوایی ارثی

2)تشخیص عامل بیماری های چند ژنی / چند عاملی

اختلالات چند ژنی که به آن ها بیماری های چند عاملی یا پلی ژنیک نیز گفته می شود، بیماری هایی هستند که در اثر عملکرد ترکیبی بیش از یک ژن ایجاد می شوند. این اختلالات برخلاف بیماری های تک ژنی، معمولا دشوارتر شناسایی می شوند و طرح توارثشان به سختی قابل تشخیص است. نمونه هایی از بیماری های پلی ژنیک عبارت هستند از : فشار خون بالا، بیماری عروق کرونر قلب ، سرطان و دیابت. بطور کلی از آنجایی که چنین اختلالاتی به حضور همزمان چندین ژن معیوب (جهش یافته) و عوامل محیطی و غیر ژنتیکی بستگی دارد، به سادگی بیماری های تک ژنی به ارث نمی رسند.

تشخیص بیماری های چند ژنی / چند عاملی به چه صورت انجام می گیرد؟

روش های توالی یابی نسل جدید Next Generation Sequencing (NGS)

روش های نسل جدید توالی یابی Next Generation Sequencing (NGS)  در سالهای اخیر باعث انقلاب بزرگی در علم ژنتیک و علوم پزشکی در جهت شناسایی ژن های و جهش های مسبب بیماری های ژنتیکی، اپی ژنتیکی و تنوعات فارماکوژنومیکس شده است.

روش NGS در مقایسه با توالی یابی سنتی سنگر، از نظر زمان و هزینه بسیار مقرون به صرفه تر است. با استفاده از روش های توالی یابی نسل جدید امکان تشخیص بیماری های ژنتیکی هتروژن، چند ژنی و نادر با علل ناشناخته میسر می شود .

3) توالی یابی کل اگزوم Whole Exome Sequencing (WES)

تقریبا 85% جهش های مسبب بیماری های ژنتیکی در ناحیه کد کننده پروتئین یا اگزوم رخ می دهد. توالی یابی کل اگزوم یا WES  یکی از روش های شناخته شده و پرکاربرد توالی یابی نسل جدید است که در طی آن کل توالی های کد کننده پروتئین توالی یابی می شوند.این روش در مقایسه با بررسی مرحله به مرحله بیماری های ژنتیکی از نظر زمان و هزینه بسیار مقرون به صرفه تر است.

 انجام آزمایش WES در چه مواردی توصیه می گردد؟

• ناتوانی های ذهنی و تاخیر تکاملی
• کاردیومیوپاتی ها
• دیستروفی های عضلانی
• اپیلپسی
• نوروپاتی ها و آتاکسیا
• مشکلات استخوانی و رشد
• بیماری های متابولیک
• ناشنوایی
• مشکلات بینایی ، رتینیت پگمانتوزوا
• سابقه ابتلا خانوادگی به سرطان
• ازدواج خویشاوندی
• بیماری های نادر ژنتیکی

4)تشخیص ناهنجاری های کروموزومی در موارد خاص

چانچه محدودیت زمانی در جوابدهی به تست وجود داشته باشد ، در برخی از بیماری های حذف ها و اضافه شدگی های بزرگ و یا تمایل به نمونه گیری غیرتهاجمی می توان از روش های زیر بهره جست.

• QF : تشخیص ناهنجاری های تعدادی
• MLPA : تشخیص ناهنجاری های تعدادی و برخی از حذف ها یا مضاعف شدگی ها
• Cell-Free : تشخیص ناهنجاری های تعدادی با نمونه گیری غیرتهاجمی