آزمایش آمپلی فیکاسیون اسید نوکلئیک (NAAT)

آزمایش آمپلی فیکاسیون اسید نوکلئیک یا به اختصار NAAT یکی از پیشرفته ترین روش های تشخیصی در آزمایشگاه های مدرن است که با هدف شناسایی دقیق مواد ژنتیکی میکروارگانیسم ها شامل ویروس ها و باکتری ها انجام می شود. این آزمایش به جای شناسایی مستقیم میکروب یا آنتی ژن، به دنبال شناسایی DNA یا RNA عوامل عفونی در نمونه های بدن مانند خون، ادرار، ترشحات یا مایعات بدن است.

در روش های سنتی تشخیص بیماری های عفونی معمولا از کشت میکروبی، رنگ آمیزی یا بررسی آنتی بادی استفاده می شد. اما در بسیاری از موارد، این روش ها زمان بر و دارای دقت پایین هستند. در مقابل، آزمایش NAAT قادر است حتی مقدار بسیار کمی از ماده ژنتیکی میکروب را شناسایی کند و در مدت زمان کوتاه نتایج دقیق ارائه دهد.

انجام آزمایش ژنتیک  و مشاوره رایگان قبل از آزمایش

نحوه انجام آزمایش آمپلی فیکاسیون اسید نوکلئیک (NAAT)

در این آزمایش، ابتدا از بیمار نمونه مناسب مانند خون، بزاق، ترشحات تنفسی، ادرار یا سواب از ناحیه مورد نظر گرفته می شود. سپس در آزمایشگاه، اسید نوکلئیک (DNA یا RNA) از نمونه استخراج شده و با استفاده از روش های تقویت یا تکثیر ژنتیکی، مانند آزمایش PCR (واکنش زنجیره ای پلیمراز) یا روش های مشابه، چندین برابر می شود تا بتوان آن را به راحتی شناسایی کرد.

با استفاده از دستگاه های پیشرفته، وجود یا عدم وجود ماده ژنتیکی عامل بیماری در نمونه بررسی می شود. اگر نتیجه آزمایش مثبت باشد، به این معنی است که عامل عفونی در بدن فرد وجود دارد، حتی اگر علائم هنوز ظاهر نشده باشند.

کاربردهای آزمایش NAAT در تشخیص بیماری ها

یکی از مهم ترین ویژگی های آزمایش آمپلی فیکاسیون اسید نوکلئیک، کاربرد گسترده آن در تشخیص انواع بیماری های عفونی است. برخی از مهم ترین بیماری هایی که با این روش شناسایی می شوند عبارتند از:

1. بیماری های عفونی مقاربتی (بیماری STD)

آزمایش NAAT یکی از دقیق ترین روش ها برای تشخیص بیماری های مقاربتی مانند کلامیدیا و سوزاک (گونوره) است. در این بیماری ها، نمونه ادرار یا ترشحات تناسلی مورد بررسی قرار می گیرد و به دلیل حساسیت بالای آزمایش، حتی در مراحل اولیه بیماری نیز قابل تشخیص است.

2. عفونت های ویروسی مانند HIV، هپاتیت و کووید 19

در تشخیص بیماری هایی مانند بیماری HIV، بیماری هپاتیت B و C و همچنین ویروس کرونا (COVID-19) از روش NAAT استفاده می شود. در این آزمایش، RNA یا DNA ویروس در نمونه خون یا ترشحات تنفسی شناسایی می شود و امکان تشخیص سریع قبل از بروز علائم وجود دارد.

3. بیماری سل (Tuberculosis)

آزمایش NAAT نقش مهمی در تشخیص سریع سل دارد. این آزمایش قادر است DNA باکتری مایکوباکتریوم توبرکلوزیس را در نمونه خلط شناسایی کند و در مقایسه با روش های سنتی مانند کشت خلط، نتایج بسیار سریع تری ارائه دهد.

4. عفونت های تنفسی دیگر مانند آنفلوآنزا و RSV

در فصل های سرد سال که بیماری های تنفسی شیوع دارند، آزمایش NAAT برای تشخیص دقیق ویروس هایی مانند آنفلوآنزا نوع A و B و ویروس سنسیشیال تنفسی (RSV) انجام می شود. این روش به پزشکان کمک می کند تا درمان مناسب را در سریع ترین زمان ممکن آغاز کنند.

5. عفونت های دستگاه ادراری و مغزی

در برخی از عفونت های باکتریایی دستگاه ادراری یا مغز و نخاع مانند مننژیت، از روش NAAT برای تشخیص سریع باکتری ها یا ویروس های عامل عفونت استفاده می شود.

مزایای آزمایش آمپلی فیکاسیون اسید نوکلئیک (NAAT)

آزمایش NAAT نسبت به روش های سنتی مزایای زیادی دارد که باعث شده در سال های اخیر به عنوان روش استاندارد تشخیص بسیاری از بیماری های عفونی در دنیا شناخته شود. برخی از مهم ترین مزایای آن عبارتند از:

• حساسیت و دقت بسیار بالا در شناسایی حتی مقادیر بسیار کم از عامل بیماری زا
• سرعت بالا در ارائه نتایج نسبت به روش های کشت یا آنتی بادی
• قابلیت تشخیص زودهنگام پیش از بروز علائم یا زمانی که عفونت هنوز در مراحل اولیه است
• قابلیت استفاده برای ویروس ها و باکتری های سخت رشد دهنده در محیط کشت
• کاهش خطر نتایج منفی یا مثبت کاذب در مقایسه با سایر روش ها

آماده سازی قبل از انجام آزمایش NAAT

آماده سازی بسته به نوع آزمایش و نوع نمونه متفاوت است. اگر نمونه از ادرار گرفته شود، معمولا توصیه می شود فرد تا چند ساعت قبل از آزمایش ادرار نکند تا غلظت باکتری ها یا ویروس ها در نمونه بیشتر شود. در آزمایش خون یا ترشحات، ممکن است نیاز به ناشتایی وجود نداشته باشد، اما بهتر است طبق دستور پزشک عمل شود.

در صورتی که آزمایش برای بیماری های مقاربتی انجام می شود، بهتر است تا 24 ساعت قبل از آزمایش از مصرف آنتی بیوتیک، دوش واژینال یا رابطه جنسی خودداری شود تا نتیجه دقیق تر به دست آید.

نتایج آزمایش NAAT چگونه تفسیر می شود؟

نتایج این آزمایش به صورت مثبت یا منفی گزارش می شود.

• نتیجه مثبت به معنای وجود ماده ژنتیکی میکروب یا ویروس در نمونه است و نشان می دهد فرد به آن بیماری مبتلا شده یا ناقل است.
• نتیجه منفی نشان می دهد که هیچ نشانه ای از عامل بیماری زا در نمونه یافت نشده است. البته در برخی موارد، اگر نمونه گیری اشتباه انجام شود یا میزان ویروس بسیار پایین باشد، ممکن است نتیجه منفی کاذب ایجاد شود.

پزشک متخصص بر اساس علائم بالینی، سابقه بیماری و نتایج سایر آزمایش ها، تفسیر دقیق نتیجه را انجام داده و در صورت لزوم آزمایش مجدد یا درمان را تجویز می کند.

چه کسانی باید آزمایش NAAT انجام دهند؟

این آزمایش برای افرادی توصیه می شود که:

• علائم بیماری های عفونی مانند تب، ترشحات غیر طبیعی، سرفه یا تنگی نفس دارند.
• در معرض تماس با فرد مبتلا به بیماری های ویروسی مانند HIV یا کرونا قرار گرفته اند.
• رابطه جنسی محافظت نشده داشته اند و نگران بیماری های مقاربتی هستند.
• نیاز به بررسی وجود عفونت در بدن پیش از انجام جراحی یا بارداری دارند.

آزمایش آمپلی فیکاسیون اسید نوکلئیک (NAAT) یکی از دقیق ترین، سریع ترین و مطمئن ترین روش های تشخیص بیماری های عفونی در دنیای امروز است. این آزمایش با شناسایی مستقیم DNA یا RNA میکروب ها و ویروس ها، امکان تشخیص زودهنگام بیماری را فراهم می کند و نقش مهمی در کنترل شیوع عفونت ها دارد.

پیشرفت فناوری های مولکولی باعث شده که NAAT در بسیاری از مراکز درمانی و آزمایشگاهی به عنوان روش اصلی تشخیص مورد استفاده قرار گیرد و پزشکان بتوانند درمان را در سریع ترین زمان ممکن آغاز کنند. در نتیجه، انجام این آزمایش به ویژه برای بیماری هایی که انتقال سریع و خطرناک دارند، از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.